Wszystkie dane które gromadzone są w naszym komputerze zapisywane w większości przypadków są na dysku twardym. Większość komputerów posiada tylko jeden taki dysk, choć bez problemu można dołożyć ich więcej. Uszkodzenie dysku twardego skutkuje problemami z uruchomieniem komputera, długim czasem trwania pewnych operacji, częstym zawieszaniem się systemu itp. Najgorszym jednak przypadkiem jest całkowita utrata wszystkich danych, które na nim się znajdują. Na szczęście istnieje mechanizm pozwalający użytkownikom odpowiednio wcześnie rozpoznać uszkodzenia dysku twardego. Nie jest to oczywiście panaceum na wszystkie problemy, ale na pewno w wielu przypadkach pozwoli na uratowanie danych. Mechanizm ten to S.M.A.R.T. zaimplementowany w praktycznie wszystkich współczesnych dyskach twardych i obsługiwany przez wszystkie płyty główne.
Mechanizm S.M.A.R.T. uruchamia się w BIOS komputera dla wszystkich dysków na raz lub czasami dla każdego dysku oddzielnie. Zazwyczaj jest domyślnie uruchomiony, ale warto to sprawdzić, gdyż w starszych płytach głównych tak nie było. Aby sprawdzić, czy mechanizm S.M.A.R.T. jest uruchomiony na naszym komputerze, wchodzimy do konfiguracji BIOS (zazwyczaj poprzez wciśnięcie przy uruchamianiu komputera przycisków Delete, F2 lub F10) i szukamy opcji "HDD S.M.A.R.T. Capability" lub "Hard Disk S.M.A.R.T." lub innych podobnie brzmiących nazw. Musi być ona ustawiona jako "Enabled", czyli włączona. Niektóre, bardzo współczesne płyty główne, nie posiadają w BIOS możliwości wyłączenia S.M.A.R.T. w związku z czym nie posiadają również takiej opcji. System ten jest w nich domyślnie włączony.
Jeżeli mechanizm S.M.A.R.T. jest włączony to oprogramowanie może już odczytywać informacje o stanie dysku twardego. Potrafi to zrobić nawet system Windows. Przy naprawdę złych parametrach dysku wyświetla ostrzeżenie o zbliżającym się uszkodzeniu dysku i proponuje wykonanie kopii bezpieczeństwa. Naprawdę, nie warto ignorować tego komunikatu. Jeżeli już Windows o tym ostrzega, to oznacza, że stan musi być poważny.
Wszystkie atrybuty S.M.A.R.T. możemy też oczytać samodzielnie. W internecie znajdziemy wiele programów do odczytu S.M.A.R.T. Ja tutaj skupię się na dwóch podstawowych: HD Tune oraz CrystalDiskInfo. HD Tune jest oprogramowaniem bezpłatnym tylko do użytku prywatnego, CrystalDiskInfo jest bezpłatny również do zastosowań komercyjnych. Dla bardziej zaawansowanych polecam również bezpłatne oprogramowanie smartmontools. Co prawda nie mamy tutaj okienek a linię poleceń, ale za to możemy odczytać znacznie więcej danych i na dodatek przeprowadzić testy S.M.A.R.T. Smartmontools działa zarówno pod Windows jak i pod Linuxem, FreeBSD, OS/2, NetBSD, OpenBSD, Solarisem czy też pod Mac OS X.
Program HD Tune możemy pobrać TUTAJ
Program CrystalDiskInfo możemy pobrać TUTAJ
Program Smartmontools możemy znaleźć TUTAJ
Program HD Tune posiada kilka ciekawych funkcji nie wbudowanych w CrystalDiskInfo, ale nas w tej chwili interesuje jedynie zakładka "Health", gdzie wyświetlane są wszystkie atrybuty S.M.A.R.T. związane z wybranym dyskiem. Wygląda to tak:
Te same atrybuty odczytane przy pomocy programy CrystalDiskInfo wyglądają tak:
Co możemy tutaj odczytać? Kilka podstawowych informacji:
Dysk był uruchamiany 1179 razy, do chwili odczytu pracował przez 8028 godzin, jest to dysk SSD o pojemności 256GB, w tej chwili jego temperatura to 38oC. Aby przewidywać co może się stać z dyskiem w najbliższej przyszłości należy jednak przeanalizować informacje wyświetlone poniżej podsumowania.
Każdy atrybut dysku posiada swój ID, nazwę, stan bieżący, stan najgorszy który występował w historii dysku, próg po przekroczeniu którego należy uznać, że dzieje się coś niedobrego oraz czysta wartość aktualna odczytana z dysku. Stan atrybutu odczytujemy głównie poprzez analizę pól "Bieżący" ("Current"), "Najgorszy" ("Worst") oraz "Próg" ("Threshold"). Zazwyczaj im niższa wartość "Bieżący" tym gorzej. Przekroczenie wartości "Próg" informuje o błędzie dysku. Proszę zwrócić uwagę na atrybut o ID 10 (0A) - Spin Retry Count (na ekranie poniżej). Wartość bieżąca to 100 a próg to 97. Oznacza to, że obniżenie wartości bieżącej tylko o 3 jednostki powoduje oznaczenie dysku jako uszkodzony. Atrybut ten więc jest bardzo ważny dla prawidłowego działania dysku.
Poszczególne atrybuty postaram się omówić w następnym wpisie a teraz skupmy się na czterech najważniejszych.
Atrybut ID 01 - Raw Read Error Rate - podaje ilość błędów odczytu danych z dysku. Im więcej błędów odczytu raportuje dysk, tym gorszy jest stan nośnika, co może oznaczać w najbliższym czasie utratę części danych z powodu braku możliwości ich odczytu. W pokazywanym tutaj przykładzie bieżący stan to 95, najgorszy od początku to 95 próg po którym należy uznać, iż dzieje się coś poważnego to 50. Można uznać, że nośnik jest całkowicie sprawny, ale trzeba też zwrócić uwagę na inne atrybuty powiązane. Więcej informacji o tym atrybucie znajduje się TUTAJ
Atrybut ID 05 - Reallocated Sectors Count - podaje ilość sektorów przesuniętych w inne miejsce dysku do specjalnego zarezerwowanego obszaru. Jeżeli pojawią się jakieś dane w tym miejscu należy koniecznie zastanawiać się nad wymianą dysku. W przykładzie tutaj umieszczonym widzimy, że stan bieżący to 95, najgorszy do tej pory to 95, próg po którym należy uznać, iż dzieje się coś poważnego to zaledwie 3. Przeglądając wartość odczytaną z dysku czyli w HD Tune pole "Data" a w CrystalDiskInfo pole "Wartość RAW" widzimy wartość 0. To oznacza, że wszystko z dyskiem jest prawidłowo.
Atrybut ID 10 (szesnastkowo 0A) - Spin Retry Count - występuje tylko w dyskach mechanicznych, dlatego go nie widzimy na ekranach zamieszczonych powyżej (jest to dysk SSD). Ale oto przykład odczytu z dysku mechanicznego:
Atrybut ten jest wyjątkowo ważny, gdyż podaje liczbę prób uruchomienia obrotu talerzy dysku. Jeżeli nie udaje się ich uruchomić od razu za pierwszym razem oznacza to, iż coś niedobrego dzieje się z mechanizmem obrotowym dysku, na przykład można spodziewać się uszkodzenia łożysk. W przykładzie który tutaj zamieściłem wartość bieżąca to 100, najgorsza to 100 a próg to 97. Dysk uruchamia się od pierwszego razu, w danych RAW odczytujemy wartość 0. Wszystko jest w całkowitym porządku.
Atrybut ID 184 (szesnastkowo B8) - Błędy "End-to-End" - oznacza, że wystąpiły błędy pomiędzy dyskiem a pamięcią podręczną, buforem dysku. Błąd jest poważny i natychmiast należy rozważyć jego wymianę.
Atrybutów jest oczywiście znacznie więcej, podałem jedynie cztery według mnie najważniejsze, co nie oznacza, że inne są nieważne. Dokładnie atrybuty postaram się omówić w kolejnych wpisach.
Kolejny wpis Atrybut ID 01 - Raw Read Error Rate: TUTAJ
